W sercu Śremu, u zbiegu ulic Kościuszki i Wyszyńskiego, znajduje się odrestaurowana latarnia gazowa oraz rzeźba Dziewczynki z Zapałkami. Te wyjątkowe obiekty, znane jako tzw. „Pumpenplac”, zostały uroczyście odsłonięte 11 grudnia 2009 roku.
Latarnia gazowa, nazywana również jedyną czynną latarnią gazową w tym mieście, stanowi unikalny element lokalnej architektury oraz historii.
Za pomysłem rekonstrukcji starej latarni oraz powstania pomnika stoi Wojciech Majchrzak, który z powodzeniem kierował wszystkimi działaniami związanymi z ich budową.
Otoczenie latarni i pomnika
Zrekonstruowana, historyczna latarnia gazowa oraz pomnik Dziewczynki z Zapałkami umiejscowione są w Śremie, w urokliwej, starodawnej części miasta. Obiekt ten znajduje się na zbiegu ulic Kościuszki i Wyszyńskiego, na niewielkim, trójkątnym placu, który oficjalnie nie ma przypisanej nazwy.
Pomimo braku formalnego oznaczenia, lokalna społeczność od lat określa to miejsce mianem „Pumpenplacu”. Nazwa ta ma swoje korzenie w języku niemieckim, gdzie „Pumpenplatz” oznacza „plac pompy”. Ma to swoje źródło w historii placu, który w XIX wieku był miejscem, gdzie znajdowała się studnia publiczna, stająca się głównym źródłem wody dla mieszkańców.
Choć studnia oraz pompa zostały usunięte, związana z nimi historia pozostała w świadomości śremskich mieszkańców. Z tego powodu, pomimo zmian, dawna nazwa jest wciąż powszechnie używana w codziennych rozmowach. Warto dodać, że niekiedy, z nutką humoru, plac ten bywa określany także jako plac Paryski.
Historia latarni i pomnika Dziewczynki z Zapałkami
W Śremie powstała niezwykła kompozycja przestrzenna, w skład której wchodzi zabytkowa latarnia gazowa oraz pomnik Dziewczynki z Zapałkami. Na pomysł zrealizowania tego projektu wpadł Wojciech Majchrzak, lokalny przedsiębiorca, zaangażowany w produkcję filmów dokumentalnych oraz działalność kulturalną. Już w 1994 roku, podczas pracy nad jednym z filmów, natknął się na archiwalne fotografie ukazujące latarnię gazową usytuowaną obok pompy na tzw. „Pumpenplacu”. Zauważył, że chociaż sama latarnia nie przetrwała do naszych czasów, jej podstawa wciąż znajduje się w Parku Miejskim im Powstańców Wielkopolskich, gdzie pełniła funkcję dekoracyjną.
Po kilkunastu latach, w 2007 roku, Majchrzak postanowił ponownie zająć się tym tematem, inspirując się zebranymi materiałami archiwalnymi przy realizacji kolejnego filmu. Jego wizja przywrócenia latarni zyskała poparcie lokalnych władz samorządowych oraz przedsiębiorstw, które chętnie włączyły się w finansowanie tego przedsięwzięcia. Zachowaną podstawę latarni przeniesiono z Parku Miejskiego i poddano procesowi oczyszczania. W sąsiedniej wiosce Grzymysław, w jednym z gospodarstw rolnych, znaleziono z kolei maszt innej latarni gazowej, którą wykorzystywano jako podpórkę dachu budynku gospodarczego.
W ramach rekonstrukcji, zrealizowano również nowy klosz oraz górną część latarni. Cały proces, a także stworzenie pomnika, został sfinansowany przez lokalnych sponsorów z Śremu i okolic, bez potrzeby angażowania funduszy publicznych. W miarę postępu prac nad latarnią pojawił się również pomysł na wzbogacenie okolicy o nowy pomnik. Rzeźbiarz Piotr Garstka, współwłaściciel odlewni w Szymanowie, zasugerował stworzenie rzeźby z brązu, przedstawiającej Dziewczynkę z Zapałkami, znaną z baśni Hansa Christiana Andersena. Modelką do rzeźby została jego córka, Olga Garstka.
Odsłonięcie latarni i pomnika
Po zakończeniu budowy, latarnia została podłączona do miejskiej sieci gazowej; obecnie jest to jedyna latarnia w Śremie, która do oświetlenia wykorzystuje gaz, a nie elektryczność. Uroczystość odsłonięcia zrekonstruowanej latarni oraz pomnika miała miejsce 11 grudnia 2009 roku, w ramach przedświątecznego festynu miasta – „Anielskiej Wigilii”.
W trakcie tego wydarzenia, które wzbogaciło program konsul honorowy Danii w Poznaniu, Amatorska Kompania Teatralna AKT z Śremu przedstawiła inscenizację baśni Andersena. W odróżnieniu od oryginalnej wersji tej opowieści, przedstawienie zakończyło się szczęśliwie. Dla uczczenia obecności konsula, przekazano mu miniaturkę zarówno latarni, jak i rzeźby, przeznaczoną dla królowej Danii Małgorzaty II.
W opinii Wojciecha Majchrzaka, rzeźba znajdująca się w Śremie może być jedynym pomnikiem Dziewczynki z Zapałkami na świecie, jednakże tej informacji nie potwierdzają oficjalne źródła.
Przypisy
- Zbigniew Z. Szmidt (red.), Zachowanie lokalnego dziedzictwa - pomniki i tablice pamiątkowe w regionie śremskim, Śrem: Unia Gospodarcza Regionu Śremskiego - Śremski Ośrodek Wspierania Małej Przedsiębiorczości, 2019 r., s. 200, ISBN 978-83-953504-0-5.
- Ryszard R. Zawadzki, Przechadzki po Śremie, Wyd. 2, Śrem: Polskie Towarzystwo Lekarskie. Koło w Śremie, 2015 r., s. 115, ISBN 978-83-938821-4-4.
- Barbara Nowicka, Światełko z przeszłości, czyli o naukach płynących z uratowania zabytkowej latarni, w: „Gazeta Śremska”, 2010 r., nr 1/2, s. 2-5.
- Barbara Nowicka, Światełko z przeszłości..., s. 6.
Pozostałe obiekty w kategorii "Pomniki":
Ławeczka Heliodora Święcickiego w Śremie | Ławeczka ks. Piotra Wawrzyniaka w ŚremieOceń: Latarnia gazowa i pomnik Dziewczynki z Zapałkami w Śremie