Biblioteka Publiczna im. Heliodora Święcickiego w Śremie

---

Historia

Miasto Śrem, znane z bogatych tradycji kulturalnych, odgrywało istotną rolę już w XV i XVI wieku. W gronie wybitnych postaci historycznych miasta znajdują się Bracia Barscy. Ci przedstawiciele światłego mieszczaństwa czasów Odrodzenia przyczynili się do rozwoju lokalnej kultury i oświaty. Byli hojni względem instytucji kościelnych oraz inicjatorami budowy istotnych obiektów, takich jak Kościół św. Ducha czy szpital dla ubogich, a także zapewnili istotne wsparcie dla edukacji i kultury, w tym działalności bibliotecznej.

Jan i Andrzej Barscy wzbogacili miasto o bibliotekę liczącą 858 tomów, pochodzących z kolekcji Króla Zygmunta Augusta, które ofiarowała im Anna Jagiellonka. Początkowo księgozbiór znajdował się w kościele parafialnym, a z biegiem czasu stał się własnością miasta. W 1836 roku część zbiorów trafiła do Poznania, najpierw do Gimnazjum Marii Magdaleny, następnie do Seminarium Duchowego, a później do Archiwum Archidiecezjalnego.

Wielu innych obywateli Śremu, zasłużonych dla rozwoju czytelnictwa i kultury to m.in. ksiądz Piotr Wawrzyniak, inicjator Towarzystwa Czytelni Ludowych, oraz profesor Heliodor Święcicki, pierwszy rektor Uniwersytetu Poznańskiego i patron miejscowej biblioteki. Obaj byli aktywnymi członkami Towarzystwa Tomasza Zana, które poszczycić się mogło księgozbiorem literatury polskiej i naukowej.

W Śremie działała także miejska biblioteka z publiczną czytelnią, jak również biblioteka gimnazjum i liceum, mogąca się pochwalić w 1939 roku zasobem 6500 tomów. Niestety, podczas wojny wszystkie te zbiory, w tym również prywatne biblioteki, zostały zniszczone. Po wojnie działalność biblioteki i instytucji z nią związanych została ponownie uruchomiona na podstawie Dekretu o bibliotekach z dnia 17 kwietnia 1946 roku, co oznaczało nowy początek dla miksu kulturalno-czytelniczego miasta.

Dyrektorzy Biblioteki Publicznej w Śremie

• Władysław Juniewicz 1954 – 1969,
• Karol Gawin Gostomski 1969 – 2003,
• Jerzy Kondras 2004 – 2021,
• Anna Laska – Szmyt od 13 lipca 2021.

Filie

Obecnie Biblioteka Publiczna w Śremie ma pięć filii. Na terenie miasta, przy ulicy Kilińskiego 2, mieści się Filia przy Moście, w budynku służącym do 2015 roku jako główna siedziba biblioteki. Dodatkowe cztery filie znajdują się w gminnych wsiach Pysząca, Wyrzeka, Niesłabin oraz Błociszewo. Historia tych placówek sięga średniego XX wieku: filia w Wyrzece powstała w 1962, w Niesłabinie w 1963, a w Pyszącej w 1964 roku. Przeniesiona w 2002 roku z Krzyżanowa do Błociszewa, placówka ta kontynuuje swoją działalność nieprzerwanie od 1957 roku. Ciekawym przykładem rozwoju biblioteki jest otwarcie w 1975 r. filii na osiedlu mieszkaniowym Jeziorany. Od 2011 roku filie w Pyszącej i Niesłabinie działają w nowych lokalizacjach. Biblioteka rozwijała także działalność w formie Filii Społeczno-Politycznej, Szpitalno-Medycznej, Rolniczej i Wojskowej w latach 1976-1998.

W nowym miejscu

Od marca 2015 roku Biblioteka Publiczna w Śremie funkcjonuje w budynku dawnego Collegium Heliodora Święcickiego na ulicy Grunwaldzkiej 10. Ta przestronna nieruchomość, przekazana bibliotece przez gminę, została gruntownie zmodernizowana dzięki wsparciu finansowemu MKiDN i środków lokalnych. Oficjalne otwarcie nowoczesnej biblioteki miało miejsce 13 marca, podczas wydarzenia „Noc w Bibliotece”. Biblioteka zajmuje trzy poziomy i obejmuje również przyległy ogród, co umożliwia znaczne poszerzenie oferty kulturalnej i usługowej dla mieszkańców.

Kalendarium

Rok 1947 to początek działań organizacyjnych, które były prowadzone przez Walerii Morek oraz pierwszą kierowniczkę Helenę Ziętkową. W ramach tych działań przystąpiono do inwentaryzacji i katalogowania zbiorów. Na koniec tego samego roku powstało sześć placówek: pięć miejskich oraz jedna wiejska.

W 1947 roku zorganizowano również Bibliotekę Miejską.

Rok 1948 był ważny, ponieważ 24 stycznia biblioteka została zarejestrowana i przyjęła nazwę Powiatowa Biblioteka Publiczna w Śremie.

Kolejny ważny moment miał miejsce w 1956 roku, kiedy to zgodnie z Uchwałą Prezydium Powiatowej Rady Narodowej połączono bibliotekę powiatową z miejską, nadając jej nową nazwę: Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Śremie.

W 1957 roku utworzono Oddział dla dzieci, co wpłynęło na rozwój oferty bibliotecznej.

Rok 1974 przyniósł zmianę siedziby biblioteki, która 23 stycznia przeniosła się do samodzielnego budynku przy ulicy Kilińskiego 2.

W 1986 roku bibliotece nadano imię Heliodora Święcickiego, postaci związanej z regionem, założyciela oraz pierwszego rektora Uniwersytetu Poznańskiego.

Rok 1993 to początek komputeryzacji biblioteki, co zmodernizowało jej działalność.

W 2002 roku rozpoczęto wypożyczanie drogą elektroniczną, co ułatwiło dostęp do zbiorów.

Koleje lata przyniosły dalsze zmiany: w 2005 roku przeprowadzono remont siedziby biblioteki, przystosowując ją dla osób niepełnosprawnych.

W 2006 roku otworzono klub internetowy dla osób niepełnosprawnych, co umożliwiło szerszy dostęp do zasobów.

Tego samego roku, 8 maja, miało miejsce Forum Bibliotekarzy, w którym brali udział pracownicy Biblioteki Publicznej w Śremie oraz dyrektorzy innych bibliotek, a także naczelnik Pionu Edukacji i Usług Społecznych Urzędu Miejskiego.

Rok 2007 był szczególny, ponieważ odbył się Benefis Biblioteki z okazji 60-lecia działalności. Tego samego roku Telewizja Regionalna TVP3 zrealizowała film o śremskiej bibliotece pt. „Taka biblioteka”, będący częścią cyklu „Okno na Wielkopolskę”.

W 2009 roku wdrożono nowoczesny elektroniczny system wypożyczania książek oraz obsługi czytelników we wszystkich placówkach.

Rok 2011 przyniósł kwalifikację Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy w Śremie do II rundy Programu Rozwoju Bibliotek.

W 2015 roku biblioteka przeniosła się do nowej siedziby przy ulicy Grunwaldzkiej.

Natomiast w 2018 roku, w dniach 6–8 lipca, w Bibliotece Publicznej w Śremie odbyło się posiedzenie Zarządu Polskiego Związku Bibliotek.

Rok 2019 to czas otwarcia zmodernizowanych piwnic Biblioteki, co znacznie poprawiło jej funkcjonalność.

Działalność

W działalności Biblioteki Publicznej im. Heliodora Święcickiego w Śremie zrealizowano wiele różnorodnych inicjatyw, które na stałe zagościły w kalendarzu wydarzeń. Wśród nich wyróżniają się:

• comiesięczne wykłady pod nazwą UNIWERSYTET LUDZI CIEKAWYCH ŚWIAT@, które rozpoczęły się w 2004 roku,
• coroczna plenerowa impreza w stylu retro, PROMENADA JAK ZA DAWNYCH LAT, której pierwsze wydanie miało miejsce 27 września 2009 roku,
• turniej kabaretowy ŚREM SIĘ ŚMIEJE, przyciągający rzesze miłośników kabaretów, 10. edycja odbyła się 20 marca 2019 roku,
• ŚREMSKI WERNISAŻ POETYCKI, organizowany pod patronatem burmistrza Adama Lewandowskiego, gdzie pierwszy raz gościł poezja 25 kwietnia 2007 roku,
• lekcje poetyckie oraz spotkania z poetami, które odbywają się w ramach corocznego MIĘDZYNARODOWEGO LISTOPADA POETYCKIEGO,
• NARODOWE CZYTANIE.

Biblioteka organizuje także różne happeningi czytelnicze, spotkania z autorami, koncerty, wystawy malarskie i fotograficzne, a także kursy komputerowe oraz językowe. Cieszą się popularnością poranki filmowe dla dzieci oraz wieczory filmowe dla pań. Regularnie odbywają się spotkania: Klubu Miłośników Gier Planszowych, Dyskusyjnego Klubu Książki oraz Klubu Moje Hobby, a także wyjazdy do teatru i spotkania teatralne w bibliotece.

W 2004 roku zainicjowano zajęcia literacko-plastyczne dla najmłodszych pod nazwą LITERACKIE PORANKI MALUCHA, które skierowane są do dzieci w wieku od 1 do 3 lat. Równocześnie odbywają się wydarzenia takie jak SCENA MALUCHA oraz cykl spotkań CZYTAMY PRZEDSZKOLAKOM. Od 2005 roku Biblioteka zaprasza maluchy do udziału w NOCY Z ANDERSENEM.

W celu promowania czytelnictwa wśród młodzieży, co roku organizowane są różne konkursy, takie jak Gminny Konkurs Czytelniczy, Powiatowy Konkurs Plastyczny i POWIATOWY KONKURS JEDNEGO WIERSZA, który odbywa się od piętnastu lat. Dodatkowo, Biblioteka prowadzi takie działania jak SCENA MŁODYCH, AKADEMIA LITERATURY I SZTUKI, POETYCKA PRZYSTAŃ oraz KLUB ŁOWCÓW PRZYGÓD.

W roku 2016 zorganizowano ŚREMSKI KONWENT GIER PLANSZOWYCH, gdzie pasjonaci gier mogli wymieniać się doświadczeniami. W Bibliotece działa PRACOWNIA ILUSTRACJI, prowadzącą zajęcia z artystami, takimi jak grafik Piotr Wegner oraz malarka Urszula Brylewska-Łukomska. Co więcej, Śremska TV Relax wspólnie z Biblioteką produkuje program pt. CO CZYTAMY…, który emitowany jest na lokalnej telewizji oraz dostępny online.

Biblioteka Publiczna w Śremie zapewnia przy tym swoim czytelnikom dostęp do książek online w serwisie IBUK Libra oraz platformie LEGIMI. Od roku 2020 wprowadzono również usługę ACADEMICA, umożliwiającą dostęp online do zbiorów Biblioteki Narodowej.

Od lutego 2020 roku w Bibliotece funkcjonuje GABINET KSIĄŻKI HISTORYCZNEJ, w którym dr Danuta Płygawko udziela pomocnej wiedzy uczniom, studentom oraz wszystkim miłośnikom historii.

Granty, realizowane projekty

Współpraca z różnorodnymi instytucjami, a także aktywne pozyskiwanie funduszy, przyczyniło się do realizacji wielu projektów w latach 2006-2019. Wśród największych partnerów wspierających działalność Biblioteki wymienić należy Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Instytut Książki oraz Fundację Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego. Projekty, które zostały dotychczas zrealizowane to m.in.:

• 2019 – „Kodowanie w Bibliotece”,
• 2018 – „Modernizacja i remont zalewanych piwnic Biblioteki Publicznej im. H. Święcickiego w Śremie oraz ich adaptacja na Pracownię Ilustracji i magazyny książek”,
• 2016 – „Planszówkowe Podróże po Literaturze”,
• 2015 – „Tablety w Twojej Bibliotece”,
• 2014 – „Adaptacja, modernizacja i wyposażenie budynku na nową siedzibę Biblioteki Publicznej im. Heliodora Święcickiego w Śremie”, „Promenada jak za dawnych lat – Staropolskie Smaki”,
• 2013 – „Częstotliwość K.”, „Czy tu, czy tam – CZYTAM”, „Podaj dalej”, „Kraszewski. Komputery dla Bibliotek”,
• 2011 – „Literackie Poranki Malucha”, „Biblioteka Kubusia Puchatka, czyli książkowe małe co nieco”,
• 2010 – „W baśniowym świecie Andersena”,
• 2009 – „Satyrykon – Śrem się śmieje”,
• 2008 – „Akademia Pana Brzechwy”, „Rok z poezją”,
• 2007 – „Uniwersytet Ludzi Ciekawych Świat@”, „W krainie książek Astrid Lindgren – 100 lecie urodzin”,
• 2006 – „Poetycka przystań” oraz organizacja spotkań z autorami i promocja czytelnictwa wśród dzieci.

Działalność wydawnicza

Biblioteka Publiczna im. Heliodora Święcickiego w Śremie prowadzi aktywną działalność wydawniczą, która ma swoje korzenie już w latach dziewięćdziesiątych. Wówczas podejmowano pierwsze kroki w zakresie edytorstwa. W ramach współpracy z Szkołą Podstawową nr 5 im. Arkadego Fiedlera w Śremie, wydawano skromne tomiki z młodzieżową poezją. Oprócz sporadycznych publikacji bibliotecznych, takich jak kalendarze, zakładki czy broszury, biblioteka realizuje również bardziej obszerne projekty wydawnicze.

Jednym z nich jest Śremski Kurier Biblioteczny, który jest okolicznościową gazetą, wydawaną corocznie z okazji plenerowej imprezy, znanej jako Promenada jak za dawnych lat. Ponadto, biblioteka od 2016 roku publikuje miesięczny informator społeczno-kulturalny zatytułowany W Śremie – co, gdzie, kiedy?, który dostarcza wiedzy na temat lokalnych wydarzeń. Wśród pozycji wydawanych przez bibliotekę można znaleźć poezję autorów z regionu, a także tomiki zawierające utwory młodzieży, wspierane przez Powiatowy Konkurs Jednego Wiersza.

W 2020 roku ukazał się już piętnasty pokonkursowy zbiór wierszy. Celem działalności wydawniczej biblioteki jest pogłębianie edukacji regionalnej, co przyczynia się do lepszego poznawania historii, kultury oraz tradycji regionu. Będąc wydawcą Słownika Biograficznego Śremu (2008) oraz serii książek popularnonaukowych pt. Śrem w Małych Monografiach, biblioteka aktywnie przyczynia się do badań nad lokalnym dziedzictwem.

W serii Śrem w Małych Monografiach ukazały się między innymi:

• Danuta Płygawko, Księgarze i drukarze w Śremie 1869 – 2009 (wyd. 2009),
• Henryk Rykert, Wzorem ojców. Z dziejów Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Śremie (1635-2009) (wyd. 2010),
• Adam Podsiadły, Śremianin w rektorskiej todze. Heliodor Święcicki 1854-1923. Lekarz, naukowiec, profesor Uniwersytetu Poznańskiego (wyd. 2010),
• Jarosław Wawrzyniak, Śrem w Powstaniu Wielkopolskim 1918-1919 (wyd. 2011),
• Jerzy Kondras, red. Życie muzyczne w Śremie (1880-2012) (wyd. 2013),
• Jarosław Wawrzyniak, Śremska lista katyńska (wyd. 2020),
• Leszek Mańkowski, Działalność Towarzystwa im. Ks. Piotra Wawrzyniak w Śremie w latach 1999–2019 (wyd. 2020),
• Iwona Kondras, Jerzy Kondras, Towarzystwo Muzyczne w Śremie (1911-2021) Kalendarium (wyd. 2021),
• Danuta Płygawko, Ewa Bąk, Paula Wężyk (1976-1963). Poetka, która pokochała Śrem (wyd. 2022).

W 2018 roku biblioteka wydała książkę Daniela Kęszyckiego pt. Wspomnienia z 1919/22. Ks. 1: Udział Śremu w Powstaniu Wielkopolskim, której opracowaniem zajęły się naukowo dr Danuta Płygawko oraz dr Danuta Zydorek. Rok 2020 przyniósł również drugi tom Słownika Biograficznego Śremu. W 2023 roku nakładem biblioteki ukazało się Kalendarium Śremu, które, pod redakcją Adama Podsiadłego, ze szczegółami przedstawia historię Śremu, zaczynając od najdawniejszych wzmiankek pisemnych aż po rok 2020.

Digitalizacja wydawnictw Biblioteki Publicznej w Śremie

Od 2011 roku biblioteka nawiązała współpracę z Wojewódzką Biblioteką Publiczną i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu w zakresie digitalizacji. W 2015 roku, w ramach projektu „Cyfrowa Wielkopolska”, zdigitalizowano oraz udostępniono pięć tomów z serii Śrem w Małych Monografiach w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej. W 2019 roku biblioteka śremska była współpartnerem projektu Cyfrowe czasopisma – Wielkopolska, który zaowocował umieszczeniem współczesnych tytułów i roczników czasopism regionalnych, w tym Głosu Śremskiego, na stronie Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej. Zdigitalizowane zostały także numery Śremskiego Kuriera Bibliotecznego. Każdy nowy numer informatora Co? Gdzie? Kiedy? w Śremie zamieszczany jest na stronie internetowej biblioteki, gdzie można go pobrać.

Mural „Paula Wężyk – ocalić od zapomnienia”

Na elewacji Biblioteki Publicznej, mieszczącej się przy ulicy Grunwaldzkiej w Śremie, znajduje się mural, który upamiętnia Paulę Wężyk, poetkę, pisarkę oraz aktywistkę społeczną znaną w Wielkopolsce. Uroczyste odsłonięcie tego wyjątkowego dzieła miało miejsce 16 września 2023 roku.

Inicjatorką powstania muralu jest dr Danuta Płygawko, śremianka, która jest nie tylko historykiem, lecz także autorką książki poświęconej Paulinie Wężyk (1876–1963). Poetka ta, mocno związana z Śremem, pozostawiła po sobie niezatarte ślady w historii tego regionu.

Projekt muralu został zrealizowany dzięki współpracy Biblioteki Publicznej oraz Fundacji Autentyczności w Sztuce, a także dzięki dofinansowaniu ze środków Biura „Niepodległa” w ramach Programu Dotacyjnego „Niepodległa”. Autorem artystycznej koncepcji muralu jest Tomasz Woliński.

Na muralu wykorzystano cytat zaczerpnięty z jednego z utworów Pauliny Wężyk, tytułowanego „Wiersz dla Czerminka”, który został opublikowany w „Małym Przewodniku” w 1935 roku, w numerze 38.

Nagrody, wyróżnienia

Biblioteka Publiczna im. Heliodora Święcickiego w Śremie z dumą prezentuje swoje osiągnięcia oraz liczne nagrody, które potwierdzają jej wartościową rolę w regionie.

Rok 2017: W tym roku Zarząd Województwa Wielkopolskiego przyznał placówce Odznakę Honorową za Zasługi dla Województwa Wielkopolskiego. Ponadto, dyrektor biblioteki, Jerzy Kondras, otrzymał Nagrodę Główną im. Andrzeja Wojtkowskiego, przeznaczoną dla bibliotekarzy naszego województwa, którzy wyróżniają się znaczącymi osiągnięciami w swojej pracy oraz w dziedzinie bibliotekarstwa i bibliotekoznawstwa. Przyznanie nagród odbywa się decyzją Kapituły Nagród im. Andrzeja Wojtkowskiego.

Rok 2014: Dyrektor Jerzy Kondras zdobył tytuł Wielkopolskiego Bibliotekarza Roku 2013, co świadczy o jego profesjonalizmie i zaangażowaniu w pracę biblioteczną.

Rok 2012: Biblioteka Publiczna w Śremie oraz inne placówki, takie jak Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy w Jarocinie czy Gminna Biblioteka Publiczna im. Braci Gillerów w Opatówku, zostały wyróżnione trzema równorzędnymi nagrodami w konkursie na najlepszy serwis biblioteczny oraz działania promujące dobre praktyki w internecie.

Rok 2010: Wyróżnieniem w postaci „Śremskiej Żyrafy” za rok 2009 została uhonorowana inicjatywa biblioteki „Promenada – jak za dawnych lat”, która zdobyła miano najlepszej inicjatywy w Śremie. Wydarzenie odbyło się 27 września 2009 roku i przyciągnęło setki uczestników, włącznie z tymi w strojach retro.

Rok 2009: Biblioteka otrzymała Statuetkę „Śremskiej Żyrafy” za książkę Słownik Biograficzny Śremu, która została uznana za jedną z najciekawszych inicjatyw gminno-regionalnych w 2008 roku, organizowaną przez Urząd Miejski w Śremie.

Rok 2008: W tym roku biblioteka zdobyła Certyfikat Konsumenckiego Konkursu Jakości Usług „NAJLEPSZE W POLSCE” za „Niekonwencjonalną działalność kulturalną promującą czytelnictwo”. Ponadto zajęła II miejsce w ogólnopolskim konkursie na najlepszy program w ramach Tygodnia Bibliotek, realizując projekt pt. „Biblioteka miejscem spotkań”. Jerzy Kondras zdobył tytuł „Śremianin Roku 2007” według czytelników „Tygodnika Śremskiego” oraz „Głosu Wielkopolskiego”. Dodatkowo, Statuetka „Śremskiej Żyrafy” została przyznana Uniwersytetowi Ludzi Ciekawych Świat@.

Rok 2007: Wyróżnieniem dla biblioteki była I nagroda w konkursie dla publicznych bibliotek województwa wielkopolskiego za najlepszą ofertę działań marketingowych „Biblioteka Jutra – Dziś”. Dyrektor Jerzy Kondras został również doceniony za swoją pasję i zaangażowanie w promowanie kultury lokalnej.

Rok 2021: W tym roku biblioteka zajęła I miejsce w konkursie redakcji Poradnika Bibliotekarza zatytułowanym „Regionalizm – Specjalność Bibliotek”.

---

Oceń: Biblioteka Publiczna im. Heliodora Święcickiego w Śremie

---