Hermann Schreiber to postać o bogatej historii i niezwykle interesującym życiorysie. Urodził się 21 sierpnia 1882 roku w Śremie, a swoją życiową podróż zakończył 27 września 1954 roku w Berlinie.
Był on nie tylko doktorem filozofii, ale również rabinem oraz publicystą, co świadczy o jego wszechstronnych zainteresowaniach oraz wpływie на otoczenie. Jego życie to doskonały przykład pasji do nauki i zaangażowania w sprawy społeczne.
Lata młodości
Hermann Schreiber pochodził z rodziny żydowskiej, która osiedliła się w Śremie, historycznym mieście, które w jego czasach były już silnie zgermanizowane. Zjawisko to było typowe dla społeczności żydowskiej w zaborze pruskim, która w II połowie XIX wieku chętnie przyjmowała niemiecką kulturę i język.
Jego ojciec, Pedazur Schreiber, pełnił funkcję nauczyciela religii w lokalnej szkółce żydowskiej, a także był pomocnikiem rabina. Matka Hermanna, Balbina z domu Schreier, zajmowała się gospodarstwem domowym. Hermann, najmłodszy z pięciorga dzieci, był jedynym synem tej pary.
Po zakończeniu edukacji w gimnazjum, znanym obecnie jako Liceum Ogólnokształcące im. gen. Józefa Wybickiego, w Śremie w 1901 roku, zdecydował się na dalsze kształcenie w Konserwatywnym Żydowskim Seminarium Teologicznym we Wrocławiu. To tam uzyskał ordynację na rabina, a następnie kontynuował naukę na Uniwersytecie Wrocławskim, gdzie osiągnął tytuł doktora filozofii.
W około 1910 roku, Hermann ożenił się z Charlotte Neumann, z którą doczekał się syna Paula, co znacząco wpłynęło na jego życie rodzinne.
Działalność w Niemczech
W okresie od 1912 do 1938 roku Hermann Schreiber zamieszkiwał w Poczdamie, gdzie zaangażował się w kilka różnorodnych aktywności. W tym czasie pisał liczne artykuły do różnych czasopism, w tym do Israelitisches Familienblatt. Był także odpowiedzialny za tłumaczenie Pięcioksięgu z języka hebrajskiego na niemiecki, co pokazuje jego głęboką wiedzę religijną i lingwistyczną.
Schreiber przez długi czas pełnił funkcję rabina w poczdamskiej synagodze, gdzie miał istotny wpływ na życie społeczności żydowskiej. W 1921 roku został przewodniczącym nowo powstałego Żydowskiego Liberalnego Związku Młodzieżowego w Poczdamie, co podkreśla jego zaangażowanie w kształtowanie młodego pokolenia Żydów w tym regionie.
Dodatkowo, działał w Związku Śremian (niem. Verein der Schrimmer), organizacji, która została założona w Berlinie w 1902 roku. Związek ten zrzeszał Żydów pochodzących ze Śremu, którzy emigrowali do Rzeszy, co wskazuje na jego szerokie kontakty w społeczności żydowskiej oraz zaangażowanie w ich sprawy.
Emigracja do Wielkiej Brytanii
Po objęciu władzy przez nazistów w 1933 roku, Hermann Schreiber stał się obiektem intensywnych prześladowań. Wydarzenia te miały tragiczny charakter, począwszy od zniszczeń w społeczności żydowskiej, w tym tragicznym momencie, jakim była noc kryształowa w 1938 roku, kiedy to był świadkiem brutalnego zdemolowania poczdamskiej synagogi. Chwile te zakończyły się dla niego tragicznie – wkrótce został osadzony w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen.
Na początku 1939 roku, po uwolnieniu z obozu, osiągnął szczęśliwy przełom, wyemigrował do Wielkiej Brytanii razem z żoną oraz synem. Nowym domem dla rodziny Schreiberów stał się Londyn, gdzie Hermann kontynuował swoją działalność publicystyczną. Jego artykuły były pisane w języku angielskim, co ułatwiło mu integrację z lokalnym środowiskiem.
W Wielkiej Brytanii zasłużył również na uznanie dzięki swojej pracy nad budową Bet Din, czyli Domu Sądu Stowarzyszenia Synagog (ang. Association of Synagogues). Jego zaangażowanie w życie gminy żydowskiej w Amsterdamie nie pozostawało bez echa, a od 1952 roku regularnie odwiedzał Berlin Zachodni. Hermann brał udział w obchodach żydowskiego Nowego Roku, Rosz ha-Szana, co miało dla niego duże znaczenie.
Niestety, podczas jednej z wizyt w Berlinie, nadchodzący los zaskoczył go. Zmarł podczas ceremonii świątecznej, niebawem po wygłoszeniu kazania w synagodze przy Pestalozzistraße. Jego ostatnie dni upłynęły na wspólnej modlitwie i refleksji nad niezwykłą drogą życia, jaką przeszedł. Po śmierci Hermann Schreiber został pochowany na cmentarzu żydowskim w Berlinie-Weißensee, pozostawiając po sobie ślad w historii zarówno Żydów, jak i wielkiej Brytanii.
Wspomnienia
6 marca 1927 roku, z okazji wyjątkowego jubileuszu, mianowicie 25-lecia Związku Śremian, Hermann Schreiber wygłosił ważny odczyt. Został on później opublikowany pod tytułem Schrimmer Jugenderinnerungen (w polskim tłumaczeniu Wspomnienia z mojej młodości w Śremie). Książka ta stanowi niezwykle cenne źródło informacji do badań dotyczących historii Żydów w zaborze pruskim.
W swoich wspomnieniach Schreiber skrupulatnie opisał codzienne życie swojej rodziny oraz innych Żydów zamieszkujących Śrem. Dokumentuje nie tylko tradycje, zwyczaje i święta żydowskie, ale również przedstawia życie Polaków i Niemców, którzy byli mieszkańcami tego miasta. Jego relacje są nieocenionym materiałem dla każdej osoby, która pragnie zrozumieć złożoną historię oraz kulturę tego regionu.
W 2008 roku wspomnienia Schreiber’a, przetłumaczone na język polski, zostały opublikowane przez Krzysztofa Budzynia w Śremskim Notatniku Historycznym. Dodatkowo, niedługo później wspomnienia te zostały również przetłumaczone na język angielski, co pozwoliło na ich szersze dotarcie do międzynarodowej społeczności.
Przypisy
- AdamA. Podsiadły AdamA., EwaE. Bąk EwaE. (red.), Słownik biograficzny Śremu. Cz. 2, Śrem: Biblioteka Publiczna im. Heliodora Święcickiego, 2020.
- Hermann Schreiber, Danuta Banaszak (tłum.). Wspomnienia z mojej młodości w Śremie. „Śremski Notatnik Historyczny”. Nr. 2/2008.
- Werner S. Zimmt (tłum.). Schrimm – Memories from Our Youth. „Stammbaum”. Nr. 25. Nowy Jork: Leo Baeck Institute.
- Julius H. Schoeps. Die Szene war schauervoll. „Spiegel spezial: 1000 Jahre Potsdam”. Nr. 2/1993.
Pozostali ludzie w kategorii "Duchowieństwo i religia":
Józef Surzyński | Jan Adamski (duchowny) | Tadeusz Styczyński (duchowny) | Zygmunt KoralewskiOceń: Hermann Schreiber