Józef Surzyński

---

Życiorys

Józef Surzyński był synem Franciszka, organisty oraz nauczyciela muzyki, a także Józefy z rodziny Szmytkowskich. Miał również dwóch braci, kompozytorów: Stefana i Mieczysława. Muzyczne umiejętności rozwijał pod okiem swojego ojca, jednocześnie uczęszczając do poznańskiego gimnazjum Marii Magdaleny. W 1872 roku zdecydował się na wyjazd do Lipska, gdzie rozpoczął studia matematyczne oraz muzyczne, biorąc udział w wykładach z teorii muzyki prowadzonych przez O. Paula.

Dwa lata później, w 1874, całkowicie zmienił kierunek swoich studiów i udał się do Rzymu, by poświęcić się teologii oraz przygotowaniu do kapłaństwa. W 1879 roku przyjął święcenia kapłańskie, a rok później w Rzymie obronił doktorat teologii. W swoim życiorysie ma także epizod związany z wojskiem – odbył służbę wojskową w Gnieźnie, po czym wyjechał do Ratyzbony na kurs muzyki kościelnej, po drodze towarzyszył mu brat Stefan.

W sierpniu 1881 roku objął stanowisko organisty w katedrze poznańskiej oraz kierował chórem katedralnym. Pomimo licznych szykan ze strony pruskich władz, udało mu się założyć Poznański Chór Katedralny – chór chłopięco-męski, który był odpowiedzią na reformę śpiewu kościelnego. Po raz pierwszy chór zaprezentował swoje umiejętności 3 czerwca 1884 roku.

W 1883 roku Surzyński był jednym z inicjatorów powstania poznańskiego Towarzystwa św. Wojciecha, które zajmowało się opieką nad organistami. Pełnił też rolę redaktora pisma „Muzyka Kościelna”. W 1887 roku zrezygnował z funkcji organisty w katedrze poznańskiej, a jego miejsce zajął Bolesław Dembiński, który był przeciwnikiem reform muzyki kościelnej, co doprowadziło do konfliktu z ks. Surzyńskim. W rezultacie sporów, w 1894 roku, Surzyński postanowił zrezygnować również z kierowania chórem i objąć posadę proboszcza w Kościanie.

W swojej nowej roli prowadził intensywną działalność muzyczną oraz społeczną, pracując nad rozwojem Banku Ludowego oraz stowarzyszeń polskich. Angażował się w działania na rzecz nauczania religii w języku polskim. Jego osiągnięcia zostały dostrzegane, co zaowocowało otrzymaniem w 1903 roku odznaczenia Pro Ecclesia et Pontifice.

Działalność publicystyczna

Józef Surzyński wniósł niezwykle istotny wkład w rozwój i popularyzację muzyki kościelnej na terenie Wielkopolski. Jego działalność obejmowała nie tylko organizację wydarzeń muzycznych, ale także badania archiwalne, które zaowocowały odkryciem cennych kompozycji zarówno polskich, jak i zagranicznych twórców. Znalazł wiele dzieł w archiwach wawelskich, a następnie opublikował je w czterech zeszytach zatytułowanych Monumenta musices sacrae in Polonia w latach 1885–1896.

Oprócz powyższych publikacji, Surzyński wydawał również szereg ważnych śpiewników, takich jak Cantionale ecclesiasticum, który ukazał się po raz pierwszy w 1891 roku i doczekał się wielu wydaniach, oraz Directorium chori w latach 1885–1886. Jego prace przeglądowe, takie jak Muzyka figuralna w kościołach polskich od XV do XVIII w. z 1889 roku, czy Polskie pieśni kościoła katolickiego od najdawniejszych czasów do końca XVI w. z 1891 roku, dostarczyły cennych informacji na temat ewolucji muzyki liturgicznej w Polsce. Warto również wspomnieć o wstępie do pierwszego tomu Monumenta musices sacrae in Polonia, który ukazał się w 1885 roku.

Twórczość

Józef Surzyński jako kompozytor w znaczący sposób przyczynił się do rozwoju muzyki kościelnej, tworząc przede wszystkim chóralne utwory, które osadzone były w nurcie zreformowanej muzyki kościelnej, znanej jako ruch cecyliański. Jego prace były często publikowane w dodatkach muzycznych do czasopisma „Muzyka Kościelna”, gdzie prezentował nie tylko swoje dzieła, ale także kompozycje swojego brata, Mieczysława.

Surzyński stworzył również śpiewnik zatytułowany Śpiewnik kościelny dla użytku parafii rzymsko-katolickich. W jego skład wchodzą różne elementy liturgiczne, w tym:

• Msze choralne,
• nabożeństwo nieszporne,
• kompletę.

W ramach jego pracy można znaleźć także inne cenne zasoby, takie jak Psallite Domino – towarzyszenie organowe do śpiewnika kościelnego przeznaczonego dla rzymsko-katolickich parafii, a także „Śpiewajmy Panu”, który zawiera pełny tekst pieśni.

---

Oceń: Józef Surzyński

---